علائم ظهور و وظائف منتظران در زمان غیبت چیست؟

براى روشن شدن پاسخ قسمت اول، باید به دو نکته توجّه کرد:

1- بین اسباب ظهور و علائم و نشانه‏هاى ظهور، تفاوت هست. در روایات، امورى به عنوان »نشانه‏هاى ظهور« معرفى شده است بدین معنا که پیدایش این نشانه‏ها، با ظهور امام زمان )عج( هم زمان خواهد بود. امورى نیز به عنوان »اسباب« ظهور معرفى شده است، بدین معنا که پیدایش این امور، علت و سبب ظهور مى‏باشد.

روشن است که اسباب ظهور، خود مى‏تواند نشانه ظهور نیز باشد چرا که علت و سبب ظهور هم زمان با آن خواهد بود ولى چنین نیست که نشانه‏هاى ظهور حتماً از اسباب ظهور باشند. به عبارت دیگر، اسباب ظهور زمینه ساز ظهور است ولى نشانه‏هاى ظهور فقط هم زمان با ظهور خواهد بود. 

2- وظیفه ما در دوران غیبت براى نزدیک‏تر شدن زمان ظهور، بر اساس اسباب ظهور تعیین مى‏شود، نه نشانه‏هاى آن، زیرا اسباب ظهور در تعجیل ظهور مؤثر است نه نشانه‏هاى آن. 

حال بر اساس این دو نکته، مى‏توان پاسخ سؤال را یافت. فراوانى ظلم در جهان، از نشانه‏هاى ظهور است، نه از اسباب آن در حالى که انتظار حقیقى- که عبارت است از کسب آمادگى و اقدام براى برقرارى حکومت جهانى اسلام- از اسباب ظهور است و مسلمانان براى تعجیل فرج، باید اسباب آن را فراهم کنند.

علائم ظهور

علائم و نشانه‏هاى ظهور که هر یک نویدى از نزدیک شدن ظهور آن حضرت (عج) است فراوان است که به ذکر مهم‏ترین آنها اکتفا مى‏کنیم:

1- خروج سفیانى: سفیانى مردى از نسل ابوسفیان است که پیش از ظهور حضرت خروج مى‏کند و پس از ظهور با امام مى‏جنگد.

امام صادق (ع) فرمود: «ما و خاندان ابوسفیان دو خاندانى هستیم که بر سر دین خدا با هم دشمنى داریم. ما سخن خداوند را تصدیق کردیم و آنان تکذیب کردند. ابوسفیان با پیامبر (ص) مبارزه کرد, معاویه با على (ع), یزید با حسین بن على (ع) به مخالفت برخاست و سفیانى نیز با قائم (عج) خواهد جنگید.

2- خسف در بیداء: خسف یعنى، فرو رفتن و بیداء سرزمین بین مکه و مدینه است و مراد از آن فرو رفتن لشکر سفیانى در زمین است. 

على (ع) فرمود: در آستانه ظهور قائم ما، مهدى (عج) سفیانى خروج مى‏کند. سپاه وى به سوى مدینه حرکت مى‏کند و چون به سرزمین بیداء مى‏رسند خداوند آنها را در کام زمین فرو مى‏برد. 

3- خروج یمانى: سردارى است از یمن که قیام کرده و مردم را به حق و عدل دعوت مى‏کند. 

امام صادق (ع) فرمود: قیام خراسانى و سفیانى و یمانى در یک سال و یک روز خواهد بود و در این میان هیچ پرچمى به اندازه پرچم یمانى دعوت به حق و هدایت نمى‏کند. ظاهراً خراسانى نیز دعوت به حق مى‏کند. 4 

4- قتل نفس زکیه: نفس زکیه یعنى، انسان پاک

امام باقر (ع) فرمود: «بین ظهور مهدى (عج) و کشته شدن نفس زکیه بیش از پانزده شبانه‏روز فاصله نیست»،(5

5- صیحه آسمانى: ظاهراً صدایى است که در آستانه ظهور از آسمان شنیده مى‏شود. 

امام باقر (ع) فرمود: «ندا کننده‏اى از آسمان نام قائم را ندا مى‏کند پس هر که در شرق و غرب است آن را مى‏شنود.6 

وظیفه منتظر

اولین وظیفه منتظر امام زمان )ع( این است که مانند یک منتظر واقعى زندگى کند. وقتى انسان حقیقتاً منتظر کسى باشد تمام رفتار و سکناتش نشان از منتظر بودن او دارد. به عنوان مثال اگر منتظر میهمان باشد حتماً خانه را تمیز و مرتب مى‏کند، وسایل پذیرایى را آماده مى‏کند و با لباس مرتب و چهره‏اى شاداب در انتظار مى‏ماند. چنین کسى مى‏تواند ادعا کند که منتظر میهمان بوده است. اما کسى که نه خانه را مرتب کرده است و نه وسایل پذیرایى را آماده نموده است و نه لباس مرتب و تمیزى پوشیده است و نه اصلاً به فکر میهمان است اگر ادعا کند که در انتظار میهمان بوده همه او را ریشخند خواهند کرد و بر گزافه‏گویى او خواهند خندید. 

بنابراین انتظار قبل از آنکه از ادعاى انسان فهمیده شود از رفتار و کردار او فهمیده مى‏شود. نمى‏توان هر کسى را که ادعاى دوستى و ولایت امام زمان را دارد در شمار دوستان و منتظران او قلمداد نمود. آرى «مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید.» 

با چنین توضیحى روشن است که یک منتظر واقعى امام زمان باید رفتارش به گونه‏اى باشد که هر لحظه منتظر ظهور امام زمان )ع( باشد. یعنى در هر لحظه که این خبر را به او بدهند خوشحال شود و آماده باشد براى یارى امام زمان با مال و جان خویش جهاد نماید و خود را در راه آن حضرت فدا کند. بنابراین یک منتظر واقعى اهل گناه و دلبستگى به دنیا نیست چرا که چنین کسى نمى‏تواند از وابستگى‏ها و دلبستگى‏ها و آلودگى‏ها دست بردارد و آماده به خدمت در جهت اهداف مقدس امام زمان )ع( باشد. 

اگر مى‏خواهید محبوب خدا باشید باید تقوا پیشه کنید. این قانون در مورد حضرت مهدى )عج( هم هست یعنى هر کس بخواهد مورد نظر آن بزرگوار و منتظر واقعى آن حضرت قلمداد شود باید تقوا را رعایت کند. مرحله اول و مهم آن انجام واجبات و ترک محرمات است و تجربه و شواهد نشان داده است همه کسانى که به نحوى مشمول عنایت حضرت واقع شده‏اند افراد با تقوا و پاى‏بند به ظواهر شرع مقدس بوده‏اند.

با توجه به نکات ذکر شده مى‏توان برخى وظایف منتظر امام زمان )ع( را چنین ذکر کرد:

1. اولین شرط انتظار معرفت است تا انسان میهمان خود را نشناسد و از خصوصیات خوب او مطلع نباشد منتظر او نخواهد شد. تنها هنگامى انسان در انتظار کسى مى‏نشیند که او را خوب بشناسد اما اگر انسان کسى را نشناسد و بداند که آن شخص خواهد آمد برایش اهمیتى نخواهد داشت و منتظر او نخواهد ماند. در مورد انتظار امام زمان هم چنین است. کسانى که آن حضرت را نمى‏شناسند مانند کفار و یا اهل ادیان دیگر، هرگز انتظار او را نمى‏کشند. اما کسانى که او را مى‏شناسند و ارزش او را مى‏فهمند و مقام او را مى‏دانند, منتظر او مى‏مانند. 

کسانى که امام زمان را نمى‏شناسند اگر چه به ظاهر مسلمان باشند چنانچه در این حال بمیرند در حال جاهلیت از دنیا رفته‏اند. چنانکه پیامبر اکرم )ص( فرمود: من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است،(7 

بنابراین اولین شرط انتظار، ایجاد معرفت در مورد امام زمان است و طبیعى است که هر مقدار معرفت انسان نسبت به امام زمان بیشتر باشد انسان ارزش او را بیشتر درک خواهد کرد و به عظمت او بیشتر پى خواهد برد و بیشتر تشنه وجود آن حضرت خواهد شد. در حالى که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت هرگز احساس تشنگى و عطش نسبت به وجود مقدس آن حضرت نخواهند داشت و بدین جهت از زمره منتظران بیرون هستند. آرى: 

وصل خورشید به شب پرّه اعمى نرسد 

که در این آینه صاحب‏نظران حیرانند

2- محبت به امام زمان )ع( وظیفه دیگرى است که منتظران آن حضرت باید در خود ایجاد کنند و آن را افزایش دهند. بدیهى است که تا انسان از میهمان خویش خوشش نیاید و نسبت به او محبت نداشته باشد هر چند هم که او را بشناسد نمى‏تواند واقعاً منتظر آمدن او باشد و خود را براى پذیرایى از او آماده کند. پس تا محبت به امام زمان در وجود انسان شکل نگرفته و شعله‏ور نشده باشد نمى‏تواند به وظایف منتظران واقعى عمل نماید. محبت به امام زمان وظیفه‏اى است که پیامبر اکرم )ص( نیز به دستور خدا از ما خواسته است. آنجا که در قرآن کریم مى‏فرماید: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِی اَلْقُرْبى.8 

3- ایجاد سنخیت با امام زمان )ع( منتظران واقعى وضعیت روحى و فکرى و عملى خود با به گونه‏اى سامان مى‏دهند که سنخیت کاملى با امام زمان )ع( داشته باشند. آیا مى‏توان منتظر قدوم کسى بود و با او مشابهت و سنخیت نداشت؟ آیا مى‏توان محبت کسى را داشت اما با او هیچ مشابهتى نداشت؟ ایجاد سنخیت با امام زمان از طریق تقویت ایمان و تقوا و فضایل اخلاقى و درجات معنوى حاصل مى‏شود. و تنها در این صورت است که مى‏توان ادعاى محبت به امام زمان را داشت. در صورتى که انسان رفتارش مطابق میل امام زمان باشد شعله محبت او در دلش زبانه خواهد کشید و عشق آن حضرت او را به فریاد خواهد آورد و دورى‏اش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت. 

4- ارتباط با منتظران دیگر: منتظر امام زمان مى‏داند که برنامه آن حضرت یک برنامه جهانى است و باید یاوران زیادى داشته باشد تا حرکتش پیروز شود. بنابراین به فکر گسترش یاران و منتظران آن حضرت خواهد افتاد و با ارتباط با آنها به تقویت روحیات ایمانى خود و دیگران خواهد پرداخت تا بر اساس تَعاوَنُوا عَلَى اَلْبِرِّ وَ اَلتَّقْوى به کمک مؤمنان منتظر دیگر خود را آماده ظهور حضرت بنماید. 

5- دعا براى تسریع در ظهور امام زمان : منتظر واقعى هر لحظه انتظار محبوب را مى‏کشد و از خدا مى‏خواهد که هر چه زودتر او را برساند. بنابراین دعاى فراوان براى فرج آن حضرت از وظایف همیشگى منتظر آن حضرتش مى‏باشد. دعاى براى تسریع در فرج امام زمان مورد توصیه آن حضرت نیز مى‏باشد. 

6- ارتباط با امام زمان )ع( به شکل‏هاى مختلف اگر انسان منتظر محبوب خویش را نیابد سعى مى‏کند عدم ورود محبوب خویش را از راه های دیگر مانند خواندن نامه او جبران نماید تا اگر به ملاقات او موفق نشده است لا اقل ارتباط ضعیفى با او داشته باشد. همچنین منتظر امام زمان وقتى موفق به زیارت آن حضرت نمى‏شود از طریق خواندن دعاى ندبه، زیارت آل یاسین، دعاى عهد که از طرف بزرگان بسیار توصیه شده است، و نیز از طریق رفتن به مسجد جمکران ارتباط خود را با آن حضرت حفظ مى‏کند. 

7- یاد فراوان حضرت: یاد کردن از محبوب عادت دیرینه منتظران عاشق است که چندی منتظر محبوب خویش هستند اما نتوانسته‏اند پس از مدتها انتظار او را ببینند و حال خود را لا اقل با یاد او و نام او آرام مى‏کنند. به یاد آوردن امام عصر و عنایت او به شیعیان با ذکر احادیث، کرامات، مقام امام و عنایت امام به شیعیان وظیفه دیگرى است که منتظران واقعى احساس مى‏کنند و بدین طریق همواره نام و یاد آن حضرت را زنده نگه مى‏دارند. 

8- دادن صدقه براى سلامتى آن عزیز و یا حواله نمودن ثواب‏هایى براى آن حضرت

9- رفع شبهه و مبارزه با شبهه ‏افکنان درباره وجود، طول عمر و آثار وجودى آن حضرت در بین منتظران. 

10- امیدوارى بر قیام و انقلاب آن یوسف زهرا )س( و امید دادن به دیگران.

11- ایجاد آمادگى دائم رزمى براى ظهور حضرت چنانکه در روایت آمده است: لیعدنّ احدکم لخروج القائم و لو سهماً هر یک از شما براى قیام قائم )عج( باید آماده گردد هر چند با تهیه یک تیر باشد،(9). از اینرو باید گفت شرکت در بسیج و آمادگى رزمى می تواند یکى از وظایف منتظران ‏باشد.

12- منتظر باید در هنگام غیبت باید از نایب امام )ولى فقیه( اطاعت کرد و همراه و هم‏گام با او، زمینه را براى ظهور فراهم نمود. 

پى‏نوشت:‏

(1) (براى آگاهى بیشتر ر. ک: عصر ظهور، على کورانى، ترجمه عباس جلالى، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى)

(2) (بحارالانوار، ج 52، ص 182)

(3) (ینابیع الموده، قندوزى، چاپ بصیرتى، ص 427)

(4) (کتاب‏الغیبه، نعمانى، ص 252)

(5) (الارشاد، ج 2، ص 374)

(6) (کتاب الغیبه، نعمانى، ص 252)

(7) )بحارالانوار، ج 32، ص 331

(8) )شورى، آیه 23)

(9) )بحارالانوار، ج 52، ص 366، ح 146)

1. براى بالا بردن سطح معلومات و معرفت خودتان درباره حضرت مهدى )عج( و نشانه‏هاى ظهور می توانید به کتاب های زیر مراجعه کنید: 1- ظهور نور، على سعادت‏پرور، نشر تشیع 2- علائم ظهور امام زمان (عج)، محمد حسین همدانى، انتشارات صحفى 3- نشانه‏هاى ظهور، سادات مدنى، نشر منیر 4- از ولادت تا ظهور، کاظم قزوینى، ترجمه: فریدونى، نشر آفاق 5- از ولادت تا ظهور، کربى، انتشارات الهادى 6- چشم به راه مهدى، جمعى از نویسندگان دفتر تبلیغات اسلامى قم 7- مقاله بررسى نشانه‏هاى ظهور، اسماعیل اسماعیلى 8- منتخب‏الاثر، فى‏الاسلام الثانى عشر، لطف الله صافى گلپایگانى، 9- مهدى موعود، ترجمه جلد سزدهم بحارالانوار، على دوانى، باب بیستم 10- امامت و مهدویت، لطف الله صافى گلپایگانى 11- دادگستر جهان ‏آیت ‏الله‏ امینى 12- سیماى امام زمان‏سید مهدى شمس‏الدین 13- سیماى امام زمان دکترطاهرى 14- حضرت امام حجه بن الحسن المهدى‏مؤسسه در راه حق.